Projekt Arting  /  artykuły eksperckie  /  Miejsce, w którym żyjemy – dr hab. Katarzyna Laskowska

Miejsce, w którym żyjemy – dr hab. Katarzyna Laskowska

Postulat międzypokoleniowej równości zdefiniowany pod koniec lat 80tych 20 wieku jest nadal aktualny: „na obecnym poziomie cywilizacyjnym możliwy jest rozwój zrównoważony, to jest taki rozwój, w którym potrzeby obecnego pokolenia mogą być zaspokojone bez umniejszania szans przyszłych pokoleń na ich zaspokojenie”. Rozwój zrównoważony wymaga od nas, byśmy przekazali swoim dzieciom świat, który nie będzie gorszy od tego, w którym my zamieszkaliśmy.

Tak zdefiniowany zrównoważony rozwój stał się celem polityki rozwoju na skalę globalną, europejską, narodową i lokalną, a jego koncepcja opiera się na trzech filarach: społecznym, ekonomicznym i ekologicznym. W ich kontekście rozpatruje się także ogólną definicję designu zrównoważonego i poszczególne dyscypliny zrównoważonego projektowania. Definicje te podkreślają, że zrównoważone projektowanie opiera się na systemach, to nie tyle projektowanie produktów, które mają przetrwać jak najdłużej, ale przede wszystkim projektowanie i utrzymanie zdrowych społecznych, ekonomicznych i ekologicznych systemów. Nic przecież nie istnieje w izolacji, wszystko jest częścią większego układu, projektowanie odpowiedzialne wpisane jest stale w kontekst systemów. Powoduje to, że w wielu przypadkach praca projektanta wykracza poza projektowanie fizycznych obiektów i obejmuje także projektowanie wszystkich aspektów życia codziennego. Potrzebne jest podniesienie poziomu świadomości prowadzenia projektów zrównoważonych – odpowiedzialnych, poprzez integrację informacji, wiedzy i myślenia przy tworzeniu rozwiązań systemowych.

Wszystkim nam potrzebne jest stymulowanie rozwoju „naturalnych” opartych na wartościach (a nie na kosztach) nawyków, które prowadzić mają nasze działania w kierunku bardziej odpowiedzialnego sposobu życia i pracy. Istota projektowania i rynku dóbr materialnych przeszły znaczną ewolucję w przeciągu ostatnich dwóch stuleci. Zaczynając od rewolucji przemysłowej, przez rewolucję transportu i rewolucję cyfrową, aż do „następnej rewolucji przemysłowej” (za William McDonough). Po nasyceniu rynków dobrami materialnymi kosztem stanu środowiska naturalnego i towarzyszącemu tej sytuacji kryzysowi finansowemu nadszedł czas na kolejne ważne zmiany. W dobie wyczerpujących się zasobów naturalnych zaczyna się rewolucja technologiczna, która jest wyzwaniem dla współczesnych projektantów. Rosnące wyzwania zawodowe podniosły projektową odpowiedzialność będąc jednocześnie źródłem inspiracji. Zadania projektowe są coraz bardziej skomplikowane i mają na uwadze dobro wielu czynników: zdrowie i zadowolenie użytkownika, zysk przedsiębiorcy oraz nieszkodzenie a wręcz wspomaganie środowiska naturalnego.

Design zrównoważony przedstawia filozofię projektowania, która docenia środowisko naturalne jako integralny czynnik kreowania nowych produktów lub modyfikowania starych. Zrównoważone projekty starają się zmaksymalizować ogólną wydajność przy pomocy lokalnych zasobów, takich jak: sposoby transportu, wydajność energii, ochrona i odbudowa środowiska, źródła naturalnej i odnawialnej energii, ochrona wody, recyklowane i nietoksyczne materiały, zdrowe i produktywne wnętrza. Filozofia designu zrównoważonego to zintegrowane, holistyczne podejście do rozwiązywania problemów projektowych, które pobudza kompromisy i zmiany.

Nie można pominąć problemu wysokiego poziomu konsumpcjonizmu, który także niekorzystnie wpływa na środowisko naturalne. Paliwa kopalne potrzebne do produkcji dóbr, ich opakowań oraz transportu, a spalanie ich powoduje przedostawanie się do atmosfery potężnej ilości gazów cieplarnianych. Projektanci w zespole z innymi specjalistami mogą opracowywać strategie, które wpłyną na zmianę świadomości społecznej, w tym na postrzeganie konsumpcji. Debata nad skalą faktycznego zagrożenia trwa od dekad, podejmowane są zobowiązania poszczególnych państw i wszędzie na świecie ludzie powoli przekonują się, że potrzebna jest interwencja.

Zrównoważone projektowanie z poszanowaniem dla dziedzictwa przyrody i dążeniem do wyrównania szans społeczeństw zmusza do poszerzenia horyzontów i kompleksowego rozpatrywania złożonego zadania projektowego. Obecnie projektanci i architekci coraz częściej i szerzej współpracują ze specjalistami i naukowcami z innych dziedzin, projektując nowe produkty, usługi oraz doświadczenia.

Działania Fundacji Ludzie-innowacje-design w celu podniesienia poziomu świadomości w obszarze projektowania zrównoważonego są kolejnym głosem w tej ważnej dyskusji, a konkurs projektowy „Miejsce, w którym żyjemy” projekt Arting 2015 jest następną edycją ukierunkowaną na odpowiedzialne projektowanie. Kolekcja projektów zgłoszonych na konkurs jest nie tylko przeglądem produktów i konceptów z zastosowaniem odpowiedzialnego projektowania lecz równie ważnym zbiorem przypadków, informującym każdego z nas o problemach i sposobach ich rozwiązywania. Twórcy Transition Town Totnes (TTT) uważają, że tylko poprzez zaangażowanie każdego z nas – mieszkańców, instytucji publicznych, przedsiębiorstw, organizacji społecznych czy szkół – inicjowane są pomysły najbardziej innowacyjne, skuteczne i praktyczne a także generowane są energia i umiejętności niezbędne do realizacji tych idei. „Nasza przyszłość ma potencjał, aby być bardziej opłacalną i przyjemną niż obecnie – pracując razem możemy wyzwolić zbiorowy entuzjazm i geniusza naszej społeczności” (za TTT). Niezależnie czy jesteśmy konsumentem czy projektantem i konsumentem, w życiu codziennym każdego z nas ważny jest nasz stosunek oraz poziom respektowania natury i jej dóbr oraz własnych zasobów intelektualnych i materialnych. Powtarzalność drobnych codziennych czynności i gestów, wprowadzanie rytuałów składają się w systemie na całość i w zasadniczy sposób wpływają na poziom zużycia zasobów naturalnych. Projektowanie może pomóc w przekierowaniu aspiracji konsumentów w ich stylu życia i konsumpcji stymulując jednocześnie rynek na zrównoważone nowe propozycje i rozwiązania. Do listy argumentów decydujących o wyborze produktu czy usługi obok jakości i kosztów dochodzą wpływ na emisję dwutlenku węgla, zużycie i źródła energii czy miejsce produkcji.

Projektowanie zrównoważone, traktowane jako część zrównoważonego rozwoju, staje się wyzwaniem dla współczesnych, i przyszłych pokoleń projektantów. Kurczenie się nieodnawialnych zasobów energii, rabunkowa gospodarka terenem, pustynnienie obszarów uprawnych, pogorszenie warunków życia powodują, że każdy projektant, niezależnie od specjalności, powinien wpisać się w wymogi oszczędnego gospodarowania dobrami naturalnymi i kształtowania wysokiej jakości środowiska życia.

prof. dr hab. Katarzyna Laskowska prof. ndzw. UAP działa w obszarach nieustannie oddziałujących na siebie i uzupełniających się. Bada rzeczywistość na kilka sposobów. Wymierny, wyliczony, wymodelowany w realnej skali – obiekty, meble, wnętrza, scenografie wystawiennicze. Oparty na refleksji, zapisany analogowo lub cyfrowo – koncept projektu społecznego, reportaż, fotografia, tekst, konspekty wystaw. Buduje relacje między środowiskami biznesowymi, naukowymi i projektowo-artystycznymi, które skutkują projektami edukacyjnymi, nową marką czy interdyscyplinarną grupą współpracy. Kształci w zakresie projektowania od 1995 roku na Uniwersytecie Artystycznym w Poznaniu, profesor wizytujący ITESM-CCM, Meksyk Miasto 2004. Prowadzi warsztaty projektowe m inn w Zamku Ujazdowskim w Warszawie 1997, w Design Zentrum Thuringen w Weimarze 1999, międzynarodowe warsztaty projektowe dla studentów ITESM z Meksyku i ASP 2004 w Poznaniu, LES LIEUX COMMUNS z Instytut Regional d’ Art Visuel z Fort de France 2007 w Poznaniu, w Uniwersytecie Centro disenio-cine-television w Meksyku 2006, 2009. Studiowała Historię Sztuki na Sorbonie i Architekturę i Wzornictwo na ASP w Poznaniu, gdzie obecnie jako Profesor prowadzi Pracownię Projektową realizując program współpracy z przemysłem (PE-P).